Page 38 - Ponad słowami kl.1

84 Renesans

r analiza i interpretacja utworu – wskazówki

kompozycja Utopii
Autor podzielił swój utwór na dwie części (księgi). Pierwsza księga ma formę dialogu filozo-
ficznego między pierwszoosobowym narratorem a Piotrem Egidiuszem, młodym człowie-
kiem pełniącym zaszczytne funkcje w społeczeństwie oraz żeglarzem Rafałem Hytlodeuszem.
Rozmowa bohaterów dotyczy stosunków społeczno-politycznych panujących w XVI-wiecznej
Anglii i rozważań o idealnym państwie. Hytlodeusz wspomina o odkrytej przez siebie wyspie
o nazwie Utopia, na którą trafił podczas podróży. Bohater uważa, że obowiązujące tam prawa
i obyczaje mogłyby być wzorem dla zepsutej Anglii. Księga druga to opowieść Hytlodeusza
o Utopii. Żeglarz charakteryzuje m.in. zajęcia mieszkańców, ich pracę i obyczaje.
wizja idealnego państwa

Morus przedstawił w Utopii wizję idealnego państwa, które rozwija się niezależnie od reszty
świata, ponieważ znajduje się na wyspie. Panujący tam ustrój przypomina demokrację i opie-
ra się na czterech wartościach: sprawiedliwości, szczęściu, równości i wolności obywateli.
Władzę sprawują wybrani na określony czas urzędnicy, na czele z księciem, który pełni swoją
funkcję dożywotnio. Podstawowym obowiązkiem zarówno kobiet, jak i mężczyzn jest wspólna
praca. Utopianie nie znają pieniędzy, gdyż wszelkie dobra są rozdzielane między poszczególne
rodziny. Zasadom demokracji podlega też życie religijne wspólnoty.
Motyw utopii dawniej i dziś

O idealnym społeczeństwie pisał już antyczny filozof Platon w Państwie. W czasach Morusa
motyw ten zyskał szczególną popularność, wyrastającą z jednej strony z zainteresowań spra-
wami społeczno-politycznymi ówczesnego świata, a z drugiej strony – z odkryć geograficz-
nych, które rozpalały wyobraźnię i skłaniały do spekulacji na temat nowych lądów. Od tamtej
pory motyw utopii na dobre zagościł w kulturze. Można go znaleźć w sztuce, literaturze pięknej
czy rozprawach filozoficznych. W XX w. po doświadczeniach państw totalitarnych, szczególnie
Rosji radzieckiej i nazistowskich Niemiec, które propagandowo wykorzystywały utopijne hasła,
w literaturze i sztuce pojawiły się dzieła nazywane antyutopiami lub dystopiami. Pokazują one
ciemną stronę życia w społecznościach zorganizowanych w pozornie idealny sposób, gdzie
dominuje tyrania, a życie jednostki poddane jest ścisłej kontroli.

Po przeczytaniu

1. Przygotujcie – w grupach – projekt konstytucji, która mogłaby obowiązywać
na opisanej we fragmencie utworu wyspie. Porównajcie efekty swojej pracy.
2. Ustal na podstawie podanego fragmentu, czy mieszkańcy Utopii mają więcej
praw czy obowiązków.
3. Jak w przedstawionej w tekście wspólnocie funkcjonuje rodzina? Oceń taki spo-
sób życia rodzinnego.
4. Narysuj w zeszycie dwie piramidy wartości. Na jednej zapisz wartości obowiązu-
jące na wyspie, a na drugiej – w rzeczywistości, w której żyjesz na co dzień.
5. Przeprowadźcie w klasie dyskusję i postarajcie się ustalić, czy możliwe jest
istnienie państwa, w którym nie byłoby własności prywatnej.
6. Sporządź katalog co najmniej pięciu tekstów kultury ukazujących różne utopijne
światy. Podaj po trzy charakterystyczne cechy każdej z tych utopii.